معماری معاصرتونس
به رغم وسعت نسبتاً کم، تونس توانسته در طول سال ها به سبک معماری خاصی، با الهام از ویژگیهای منطقهای دست یابد که از سبک مدیترانهایِ شمال و بخشهای ساحلی، تا سبک صحرايی بخشهای جنوبیاش را دربرمیگیرد...
به رغم وسعت نسبتاً کم، تونس توانسته در طول سال ها به سبک معماری خاصی، با الهام از ویژگیهای منطقهای دست یابد که از سبک مدیترانهایِ شمال و بخشهای ساحلی، تا سبک صحرايی بخشهای جنوبیاش را دربرمیگیرد. طی دهههای گذشته، شهرسازی تحت تأثیر معماریِ به اصطلاح معاصر و مدرن، دستخوش تغییرات وسیعی شده و در شهرها سبکهای مختلفی در کنار، و در ترکیب با هم به وجود آمدهاند که خود نیز مدام دچار تغییر و دگرگونی میشوند، به این ترتیب امروز شاهد ساختمانهای مدرنی هستیم که در واقع بدون ارتباط با سبک خاص تونسی در کنار شهرهای قدیمی قد میکشند و مجموعۀ رنگارنگی را تشکیل میدهند که اغلب بازتابی از هوسهای مالک، مدها، و جریانهای بیگانه با فرهنگ بومیاند.
از ابتدای استعمار شمال آفریقا توسط فرانسه، تونس به داشتن سبکهای معماری متفاوت شناخته میشد ـ گرچه در تونس، رسماً از واژۀ «تحتالحمایه» به جای مستعمره استفاده میشد ـ و معماری بین تطبیق با الگوهای غربی یا احیاي میراث بومی در نوسان بود. در این زمینۀ خاص، سبک مورسک نو ( عنوانی که فرانسویها به آن دادند) متولد شد، که در همان زبان آن را «عربی»هم خواندند. هدف، تحکیم موقعیت و نقش «حامی» به جای «استعمارگر» بود، چون پس از گذشت چندین سال، معماری مدرن هنوز هم عمدتاً سبکی مهاجم و تحمیلی تلقی میشد. هدف از این ترفند سیاسی، برقراری اتحاد با قدرتهای محلی بود. تکنیکهای سنتی بومی اکنون در زمینهای متفاوت، در اختیار افراد مختلفی بودند که به نحو شایستهای از سوی حکومت تشویق میشدند. چندین کمیته و تعدادی از معماران هم به عنوان شاخۀ خصوصی این برنامه فعالیت میکردند. حاصل کار، سبک چشمگیری بود با تمرکز بر الگوهای کلاسیک با نماهای تزئین شده، و نشانههای عربی به تقلیدی سطحی از چند عنصر معماری عربی، مثل گنبد، قوس، کاشی و مناره محدود شدند.
پس از جنگ دوم جهانی، معماران به سراغ ترکیبها و عناصر معمارانۀ کاربردی و منطقیتری رفتند که حاصل آن، تحلیل صحیحتر و درک عمیقتر معماری بومی بود. این دوره کوتاه بود و فقط بر بخشی از چشمانداز شهری تأثیر گذاشت. ارائۀ تعابیر تازه از واژههای سنتی معماری تونس به وسیلۀ معماران بینالمللی، که به پروژههای بزرگ صنعت توریسم و بخش خصوصی بین دهۀ 1970 و 1990 علاقمند شده بودند، آغازگر دورانی پرتحرک و التقاطی شد.
معماری مدرن در تونس بازتابی از ویژگیهای فرهنگی است که ردپايی طولانی در تاریخ دارند، در عین حال این معماری به روی دنیا، و ابداعات فنی باز است. با آغاز دوران صنعتی و تغییرات ناشی از دوران استعمار، این کشور تبادلات اقتصادی و فرهنگی با دنیای خارج را شروع کرد و در معماری با واژهها، مصالح و ترفندهای تکنیکی شرقی، به دنبال پاسخگويی به نیازهای جهانی برآمد، اما به تدریج پیوندهایش با معماری سنتی گسسته شد. امروز از پیوند اشکال سادۀ معمارانه، مصالح مدرن و جزئیات خاص فرهنگ تونسی، هویت ویژهای زاده شده. در ادامه با معرفی چند نمونه، غنا و تنوع معماری معاصر تونس از دهۀ 90 به این سو نشان داده میشود. برای توصیف بهتر ویژگیهای این معماری مهمترین پروژهها در بخش بناهای عمومی برگزیده شدهاند: ساختمان شورای شهر تونس، و ساختمانهای مسکونی شهر علوم و شهر ورزش رادس، که ارزش آنها به تنوع سبکهای معماری و توانايی ادغام فرهنگ مطالعه و تفسیر در کارهای بومی است و در اغلب آنها سازه، مصالح و ابتکارات قابل توجهی دیده میشود.
شورای شهر تونس
• معمار: وسیم بن محمود
• پایان ساخت: 1999
این ساختمان حکم یک نشانه را در تاریخ معماری معاصر تونس دارد و سال 1999 روی بلندترین نقطۀ مشرف به شهر تونس و دو حومۀ آن، یعنی شهر اروپايی و حومۀ شمالی ساخته شده. مکانی که برای پروژه انتخاب شد، یعنی کازبا، نمادی از قدرت دینی، سیاسی و نظامی است. ساختمان در محیطی با غنای فرهنگی و تحت تسلط سبک عربی، پاسخی به برنامۀ معماری و ادغام با سبک معماری پیرامونش است. در واکنش به محوطهای که اعتبار و عظمت به پروژه میبخشد، معمار با استفاده از زبان معمارانۀ سنتی و تصویر مدرن، توانسته از تقلید، و عناصر تزئینی عاریهای عربی و اسلامی پرهیز کند.
بهکارگیری شیشه و جزئیات معمارانۀ مختص تونس، در دوران تجدید حیات مصالح ساختمانی به خصوص شیشه، تأکیدی بر مهارت و ابتکار معمار است که آن را در کنار دیگر عناصر فرهنگی به کار گرفته. هویت فرهنگی با استفاده از عناصر معماری سنتی، در طراحی بناهای عمومی و دولتی نمایانده میشود اين ساختمان نماد معماری معاصر عربی اسلامی تونس، و بازتابی از رویکرد ایدئولوژیک به سیاست فرهنگی کشور است.
شهر علوم در تونس
• معمار: مد لاروسی بوتج
• مساحت شامل آثار باستانی باقیمانده: 57427 مترمربع
• کل محوطۀ سرپوشیده: 23258 متر مربع
• محوطة آبگیر ابو فهر: 20 هزار مترمربع
• سطح کشاورزی: 80 هزار مترمربع
این شهر با هدف ترویج فرهنگ علمی در سراسر کشور ساخته شده تا همۀ گروههای جمعیتی، به ویژه جوانان، به علم دسترسی داشته باشند. شهر پیرامون ویرانههای مخزن آبی ابو فهر، بازمانده از قرن 13 ساخته شده. این مکان نماد تونس تاریخی است که به آینده نظر دارد. پل فلزی قرمز رنگ به طول 700 متر، عنصر ارتباطی بین بخشهای کشاورزی از شمال تا جنوب است و غرفههای مختلف را به هم متصل میکند. همچنین امکان جریان آب از چاه به آبگیر را همچون یک آبرو فراهم میکند. بخش اصلی برنامۀ معماری با الهام از آبی که به حوضچه باز میگردد طراحی شده.
ورودی همگانی پیرامون یک هستۀ مرکزی قرار دارد که به نمایشگاههای بیرون و درون از طریق مراکز رسانه و کتابخانهها راه دارد. شهر علوم نمونۀ ساختمانهای مدرنی است که ریشه در بازماندههای نسلهای پیشین دارند.
شهر ورزش رادس
• معمار: ریاض بحری
• پایان ساخت: 2001
پروژۀ شهر المپیک به وسعت 166 هکتار در زمان بازیهای مدیترانهای در سال 2001 ساخته شد. این مجموعه شامل یک دهکده، مجموعۀ شنا، استادیوم دو و میدانی، و از همه مهمتر، استادیوم رادس است. این شهر استانداردهاي کاربردی و ايمنی را در سطح جهانی برآورده میکند و ویژگی آن ابعاد خارقالعادۀ بامش است. این پروژه که با استانداردهای بزرگترین استادیومهای دنیا طراحی شده، شامل نمای عظیم رواقداری با ترکیب و مصالح تونسی است. مدرنیسم و سَبُکی استادیوم، در تضاد با نمای عظیم و ورودیِ مناسب آن قرار میگیرد. توانايی ارائۀ تصویری مدرن، همراه با ارجاعات سنتیِ هماهنگ و متعادل ویژگی این پروژه است.
پروژۀ دیدون دیار
• معمار: فواد ال اوک و ائورلیا بویسونی
این پروژه در حومههای شمالی تونس، و در محوطهای به مساحت 5200 مترمربع، شامل 30 آپارتمان و 7 ویلاست. ویژگی آن بررسي حجم و استفاده از رنگ قهوهای و خاکستری است که به آن اصالت میبخشد. این پروژه با تجهیزات پیشرفته، قابلیت تنظیم سرمایش و گرمایش از راه دور را دارد. فضای سبز طبیعی و کاشته شده، احساس آرامش را در ساکنان تقویت میکند.
ساختمانهای اداری
این پروژهها عمدتاً در ناحیۀ لوبرژه دِ لک، مشرف به دریاچۀ تونس، قرار دارند و با همان رویکرد، یعنی استفاده از حجمهای ساده و مدرن طراحی شدهاند. مشخصۀ آنها وجود پنجرههای وسیع برای استفادۀ حداکثر از نور طبیعی، و چیدمان داخلی به شکل دفتر باز انعطافپذیر است. برخی پروژهها مرهون اجرای فنی و تکنولوژی پیشرفتهاند. در این کشور که دمای هوا نسبتاً بالاست، برای کاهش مصرف انرژی از دیوارهای نما (شامل دیوار و سایبانهای شیشهای و دو جداره) که نمادی از معماری مدرناند، استفاده شده. فضاهای اداری با توجه به تصویر نمادین شرکت، و با استفاده از تکنولوژی پیشرفته، با هدف تسهیل کار و ورود به بازار جهانی طراحی شدهاند. استفادۀ زیبايیشناسانه از مصالح، یا جزئیات معمارانۀ ملهم از فرهنگ تونسی در این پروژهها تقریباً حضور ندارند.
ساختمانهای مسکونی جدید
ساختمانهای مسکونی در اصل معرف سبک زندگی، و نحوۀ ساماندهی ساکنان و استفادهکنندهها هستند. تونس از دهۀ 70 شاهد پیدایش محلههای جدیدی در شمال شهر بوده، از جمله شهر ابن خلدون (1970)، انصار (1990) و باغهای ال منزه(1995) که ترکیبی از واحدهای خصوصی و همگانی هستند. معاملات املاك پراكنده و چندپارهاند و براي جبران هزينة زمين، گرايش بيشتري به ساخت بناهاي بلندمرتبه ديده ميشود. داخل خانهها بازتابی از خانههای مدرن است: تقسیم روز در فضای نشیمن، آشپزخانه و حمام و فضای مختص شب شامل اتاقهای خواب و حمام.
مجلۀ معمار، شمارۀ 79، خرداد و تیر 1392، صفحۀ 14
- افزودن دیدگاه جدید
- بازدید: 7265
- نسخه قابل چاپ
- ارسال به دوستان