مقاله

ونیز بر پردۀ عصر پنجشنبه

هنر: 
ونیز بر پردۀ عصر پنجشنبه
نویسنده: 
شهریار سیروس

معمارنت- شرح مکتب ونیز مطلبی است که در پی برگزاری دومین جلسه نمایش فیلم در بیست و هفتم تیر 1392 نگاشته شده و مباحث مطروحه در باب نمایش فیلمی دربارۀ معماری ونیز را انعکاس می‌دهد. در این نشست که به همت مؤسسه منظر پایدار، مؤسسه جهان باغ ایرانیان، سایت معمارنت، انجمن مفاخر معماری برپا شد، افرادی چون شهریار سیروس و فریبرز جبارنیا به سخنرانی پرداختند. مطلبی که مطالعه می‌کنید متن ارائه شده توسط شهریار سیروس در این نشست است:

 

معمارنت- شرح مکتب ونیز مطلبی است که در پی برگزاری دومین جلسه نمایش فیلم در بیست و هفتم تیر 1392 نگاشته شده و مباحث مطروحه در باب نمایش فیلمی دربارۀ معماری ونیز را انعکاس می‌دهد. در این نشست که به همت مؤسسه منظر پایدار، مؤسسه جهان باغ ایرانیان، سایت معمارنت، انجمن مفاخر معماری برپا شد، افرادی چون شهریار سیروس و فریبرز جبارنیا به سخنرانی پرداختند. مطلبی که مطالعه می‌کنید متن ارائه شده توسط شهریار سیروس در این نشست است:

 

تفاوت‌های فرهنگی در هنر پاکستان

هنر: 
تفاوت‌های فرهنگی در هنر پاکستان
نویسنده: 
ساجده وندال

معمارنت-پاکستان دو ورودی غربی و شمال‌غربی به سوی شبه‌قاره‌ی هند را می‌گشاید. فرهنگ «هاراپا» نخستین تمدن شناخته‌شده‌ی هندی، در پاکستان پدید آمد و بعد از آن، این کشورشاهد ورود شماری از کسانی‌ بود که بعدهاهند را موطن خود ساختند. از زمان آریاییان می‌توان مردم زیادی را ردیابی کرد که جذب ثروت و غنای هند شدند، برخی آن را غارت کرده و بازگشتند و عده‌ای در این سرزمین باقی ماندند.

 

مترجم: خیزران اسماعیل‌زاده

 

منابع: 

معمارنت با درج بخشی از تصاویر

ریشه‌های مدرنیسم

هنر: 
ریشه‌های مدرنیسم
نویسنده: 
کریستوفر ویتکومب

معمارنت- تا دوران متأخر عموماً واژه‌ی «مدرن» به «معاصر بودن» اشاره داشت؛ چرا که هر هنری در زمان خلق خود مدرن محسوب می‌شود. «چنینو چنینی » نویسنده و نقاش ایتالیایی در کتاب خود با عنوان «رساله‌ی هنرمندان » که در اوایل سده‌ی پانزدهم میلادی نوشته شد؛ شرح می‌دهد که «جوتو » نقاشی را «مدرن» ساخته‌است. همین‌طور نوشتار «جورجو وازاری » در قرن شانزدهم، هنر عصر خویش را مدرن می‌شمارد.

 

مترجم: خیزران اسماعیل‌زاده

 

 

بازنمایی ابنیه در نقاشی دورۀ قاجار

هنر: 
بازنمایی ابنیه در نقاشی دورۀ قاجار
نویسنده: 
مريم لاري ، منيژه كنگراني

بناهاي ايراني در عهد قاجار بسيار مورد توجه هنرمندان قرار گرفت. عكاسي نوپاي ايراني كه تقريباً همزمان با ظهور خود در اروپا در ايران (به‌خصوص نزد اشراف قاجار) رواج يافت به بناها به‌عنوان موضوعي بي‌حركت و زيبا توجه خاص مبذول داشت. اين ابنيه پرشكوه با تمامي ريزه‌كاري‌ها و تزئينات خود درآثار هنري چون نقاشي، طراحي، چاپ (به خصوص در روزنامه‌هاي نوظهوري چون شرف و شرافت) نيز نمود پيدا كرد.

 

مقدمه

 

منابع: 

1-    افشار، ايرج. گنجينة عكسهاي ايران، نشر فرهنگ ايران، تهران، 1368.
2-    امامي، كريم. ايران قاجار از ديدگاه دو هنرمند فرانسوي، نگار، تهران، 1377.
3-    پاكباز، رويين. دايرة‌المعارف هنر، فرهنگ معاصر، تهران، 1378.
4-    جلالي، بهمن. گنج پيدا، دفتر پژوهش‌هاي فرهنگي، تهران، 1377.
5-    حسيني، مهدي. آثار طراحي ميرزا ابوتراب غفاري، هنرنامة شماره صفر، وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامي، تهران، 1377.
6-    ذكاء، يحيي. تاريخ عكاسي و عكاسان پيشگام در ايران، علمي و فرهنگي، تهران، 1349.
7-    ذكاء، يحيي. تاريخچه ساختمانهاي ارگ سلطنتي تهران، انجمن آثار ملي، تهران، 1349.
8-    ذكاء، يحيي و محمدحسن سمسار. تهران در تصوير، سروش، تهران، 1376.
9-    سعدونديان، سيروس. اولين‌هاي تهران، وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامي، تهران، 1380.
10-    صافي گلپايگاني، قاسم. عكس‌هاي قديمي ايران، دانشگاه تهران، تهران، 1374.
11-    عيسي‌پور، آستانة مباركه حضرت عبدالعظيم عليه‌‌السلام، دفتر آستانه، تهران، 1351
12-    ويلم فلور ،پيتر چلكوسكي، مريم اختيار، نقاشي و نقاشان دوره قاجار، يعقوب آژند ،1381

 

کتیبه محراب مسجد جامع تبریز

هنر: 
کتیبه محراب مسجد جامع تبریز
نویسنده: 
مکی نژاد و...

نویسنده: مهدی مکی نژاد (1) ، حبیب الله آیت اللهی  (2) ، محمد مهدی هراتی (3) 

کتیبه‌ها را از ابعاد مختلف  هنری، تاریخی، فنی، محتوایی و... می‌توان بررسی کرد. سیر تحول این آثار نشان می‌دهد در هر دوره‌ای، تغییراتی در آنها صورت گرفته است. این تغییرات بیشتر درجنس مصالح، نوع وکیفیت خط و در پاره‌ای موارد در محتوا رخ نموده است. در دوره‌ی ایلخانی اغلب کتیبه‌ها با گچ اجرا شده و  با انواع مختلف خطوط کوفی نوشته شده‌اند.

 

نویسنده: مهدی مکی نژاد (1) ، حبیب الله آیت اللهی  (2) ، محمد مهدی هراتی (3) 

 

چکیده  

 

منابع: 

-    آیت اللهی، حبیب الله؛ مبانی هنرهای تجسمی، سمت، 1376.
-    اردلان، نادر و لاله بختیار؛ حس وحدت، نشر خاک، تهران، 1380.
-    پوپ، آرتور؛ معماری ایران، ترجمه غلامحسین صدری افشار، اختران، 1386.
-    جنسن، چارلز؛ تجزیه و تحلیل آثار هنرهای تجسمی، ترجمه بتی آواکیان، سمت، 1384.
-    حاجی قاسمی، کامبیز؛ گنجنامه دفتر مساجد جامع، دانشگاه شهید بهشتی، نشر روزنه، 1383.
-    زارعی، باب الله؛ کتیبه کوفی مسجد جامع قزوین، سروش، 1373.
-    صحراگرد، مهدی؛ مجموعه مقالات خوشنویسی گردهمایی مکتب اصفهان، فرهنگستان هنر، تهران، 1368.
-    غزالی، ابو حامد امام محمد، کیمیای سعادت، به کوشش حسین خدیو جم، علمی وفرهنگی ، تهران ، 1383.
-    فضائلی، حبیب الله؛ تعلیم خط، سروش، 1376.
-    قربانزاده، محمدرضا و همکاران، محراب نامه، مرکز مطالعات ایلخان‌شناسی، 1386.
-    قلیچ‌خانی، حمیدرضا؛ رسالاتی در خوشنویسی وهنرهای وابسته، روزنه، تهران، چاپ اول 1373.
-    میر عماد الحسنی، رساله آداب المشق، انتشارات مبلغان، 1371.
-    هراتی ، محمد مهدی؛ هنر پژوهی در برگزیده قران کریم به خط و کتابت علیرضا عباسی، فرهنگستان هنر و آستان قدس رضوی، تهران، 1387.

توضیح تصاویر:
تصویر 1- بسم الله الرحمن الرحیم ، شروع کتیبه. ماخذ عکس : نگارنده بهار 1388.
تصویر 2- نمایی از محراب مسجد جامع تبریز . ماخذ عکس : نگارنده بهار 1388.
تصویر 3- کلمه الرحمن ، حرکت حروف الف ، ل ، وح از نوع اتصال حقیقی به بدنه اصلی خط می باشند . ماخذ عکس : نگارنده بهار 1388.
تصویر 4- انتهای حرف " و" اتصال مجازی متصل است . ماخذ عکس : نگارنده بهار 1388.
تصویر 5 - مابین کلمه ملومین و ابتغی ، روی کلمه" فمن "عنصری بصری طراحی شده است که به هیچ جایی اتصال بر قرار نکرده واتصال مجازی منفصل است .
تصویر 6و7- حّسن مجاورت وهمنشینی مطلوب حرف " فا " با حرف " ع " در کلمه فاعلون .
تصویر 8 – تقارن ، توازن وتناسب میان سه نظام نوشتاری ، هندسی وگیاهی .
تصویر9- تعادل وتوازن در نسبت فضای هندسی حرف " الف " و حرف " ل "  در کلمه الرحیم .
تصویر 10 – گوشه بالای  سمت راست وچپ کتیبه  .
 ماخذ همه تصاویر وترسیم ها نگارنده می‌باشد .
منبع: مجله هنرهاي زيبا، شماره 40، زمستان 1388

 

کتیبه‌های ثلث در معماری

هنر: 
کتیبه‌های ثلث در معماری
نویسنده: 
دکترمهدی مکی نژاد عضو هیأت علمی فرهنگستان هنر

   خط ثلث یکی از اقلام مهم خوشنویسی در هنر ایرانی و اسلامی است. این خط برگرفته و منبعث از خط کوفی است، «ابن مقله بیضاوی»، «ابن بواب» و «یاقوت» درپیدایش، تکمیل ونظام‌مند کردن آن، نقش مهم و اساسی داشته‌اند.ساختار وقابلیت‌های حرکتی خط ثلث،در دو محور عمودی مانند«الف ها» وحرکت‌های افقی مانند «ی» معکوس، همراه با ترکیبات پیچیده، به کمک گردش حروف مختلف، توانایی بالایی به این خط بخشیده است.

 

چکیده :

 

منابع: 

 مجله نگره ،شماره 13 ،زمستان 1388

 

نگاهی به هنر قفل‌سازی

هنر: 
نگاهی به هنر قفل‌سازی
نویسنده: 
شیرین کسرایی

هنر و صنعت از دیر باز درکنار یکدیگر بوده و هنرمند ایرانی با تغییر شکل دادن به مواد سخت و بی‌جانی چون سنگ، چوب و فلز به آن‌ها روح و هویتی تازه بخشیده؛ چنان که از این پیوند، آثار بدیع و زیبایی خلق شده است. یکی از این هنرهای زیبا، هنر قفل‌سازی است که در آن با نقش زدن بر فلز، طرح‌های زیبا و دلنشین از نقوش تزئینی پدید می‌آید و این نقوش با اسطوره درهم می‌آمیزد، تا با این عمل شناسایی اسطوره‌ها و درک و دریافت فرهنگ و تمدن غنی و با شکوه ایران باستان میسر گردد.

 

هنر و صنعت از دیر باز درکنار یکدیگر بوده و هنرمند ایرانی با تغییر شکل دادن به مواد سخت و بی‌جانی چون سنگ، چوب و فلز به آن‌ها روح و هویتی تازه بخشیده؛ چنان که از این پیوند، آثار بدیع و زیبایی خلق شده است. یکی از این هنرهای زیبا، هنر قفل‌سازی است که در آن با نقش زدن بر فلز، طرح‌های زیبا و دلنشین از نقوش تزئینی پدید می‌آید و این نقوش با اسطوره درهم می‌آمیزد، تا با این عمل شناسایی اسطوره‌ها و درک و دریافت فرهنگ و تمدن غنی و با شکوه ایران باستان میسر گردد.

 

منابع: 

ایران نامه

 

 

زیباشناسی معماری

هنر: 
زیباشناسی معماری
نویسنده: 
تاتارکویچ

(الف) هنرهای تجسمی در عصر یونانیت

1-  هنر کلاسیک و هنر یونانیت

موضوع هنر یونانیت با موضوع هنر کلاسیک تفاوت داشت؛ چرا که معماری کاخ‌ها، تئاترها، استادیوم و نیز هنر دینی را در برمی‌گرفت. پیروزی‌های اسکندر بزرگ زمینه‌ساز شهرسازی‌های نو شد و نهایتاً نقشه‌ریزی شهر یک هنر شد. پُرتره، منظره‌پردازی، نقاشی، نقاشی ژانری و ترکیب‌های تزئینی انواع عمده‌ی نگارگری بود. اهمیت صنایع هنری و نیز تقاضای وسایل زینتی در نزد طبقاتی که به ثروت‌های کلان رسیدند و در تجمل می‌زیستند روزبه‌روز بیشتر می‌شد.

 

معمارنت

تاریخ زیباشناسی

ترجمۀ محمود عبادیان

 

(الف) هنرهای تجسمی در عصر یونانی

 

1-  هنر کلاسیک و هنر یونانیت

 

موضوع هنر یونانیت با موضوع هنر کلاسیک تفاوت داشت؛ چرا که معماری کاخ‌ها، تئاترها، استادیوم و نیز هنر دینی را در برمی‌گرفت. پیروزی‌های اسکندر بزرگ زمینه‌ساز شهرسازی‌های نو شد و نهایتاً نقشه‌ریزی شهر یک هنر شد. پُرتره، منظره‌پردازی، نقاشی، نقاشی ژانری و ترکیب‌های تزئینی انواع عمده‌ی نگارگری بود.

منابع: 

ضمیمه فصلنامه هنر-شماره 71

 

فراز و فرود موسیقی در دوره قاجار

هنر: 
موسیقی عصر قاجار
نویسنده: 
فرید دهديزی

 «حرمت‌ساز» در دوره‌ی صفویه مهمترین گفتمان در حوزه‌ی موسیقی محسوب می‌شود. به این ترتیب که با توجه به صبغه‌های تشریعی و فربهی فقه در عصر صفوی، نهادهای عرفانی، فلسفی، ادبی و هنری به امتناع و انقطاع می‌رسند. موسیقی نیز در این بحران، بی‌نصیب نبود...

 

معمارنت
1 - «حرمت‌ساز» در دوره‌ی صفویه مهمترین گفتمان در حوزه‌ی موسیقی محسوب می‌شود. به این ترتیب که با توجه به صبغه‌های تشریعی و فربهی فقه در عصر صفوی، نهادهای عرفانی، فلسفی، ادبی و هنری به امتناع و انقطاع می‌رسند. موسیقی نیز در این بحران، بی‌نصیب نبود.

 

منابع: 

از خبرنامه داخلي مكتب تهران

 

- محمدرضا شفیعی کدکنی، موسیقی شعر، انتشارات آگاه، چاپ هفتم، زمستان 1381، (بخش دلالت موسیقایی کلمات)

 

- محسن قانع بصیری، «واکاوی حجاب شعر و آواز در موسیقی ایرانی»، مجله گزارش موسیقی، شماره 12

 

- محسن قانع بصیری، «از نقد علمی تا نقد هنری»، مجله الکترونیکی گفتگوی هارمونیک

 

http://www.harmonytalk.com/id/1151

 

http://www.harmonytalk.com/id/1152

 

- محمد عابدالجابری، تکوین العقل العربی (نقد العقل العربی (1))، مرکز دراسات الوحدة العربیة، بیروت، الطبعة السادسة، 1994، الفصل الخامس؛ التشریع للمشرع 

 

- محمد عابد الجابری، دانش فقه، بنیاد روش‌شناختی عقل عربی – اسلامی، ترجمه محمد مهدی خلجی، مجله نقد و نظر، شماره 12

 

- فرید دهدزی، «گفتمان و امر روزمره»، روزنامه شرق، 12 اسفند 1383 

 

- فرهنگ رجایی، «درآمدی نظری در باب افکار سیاسی و اجتماعی در ایران سده چهارم هجری شمسی»، مجله تحقیقات تاریخی، تهران 1372، شماره 8

 

- سید جواد طباطبائی،زوال اندیشه سیاسی در ایران، نشر مرکز، چاپ سوم ،1377

 

- منصور صفت‌گل، ساختار نهاد و اندیشه دینی در ایران عصر صفوی؛ تاریخ تحولات دینی ایران در سده‌های دهم تا دوازدهم هجری قمری، انتشارات رسا، چاپ اول، 1381

 

- راجر سیوری، در باب صفویان، ترجمه رمضان‌علی روح‌الهی، نشر مرکز، چاپ اول، 1380

 

- راجر سیوری،ایران عصر صفوی، کامبیز عزیز، نشر مرکز، چاپ دوازدهم، 1383

 

- رسول جعفریان، «صفویه در عرصه دین، فرهنگ و سیاست»، مقاله گزیده منابع فکر و فقه سیاسی شیعه در دوره صفوی، جلد اول، پژوهشکده حوزه و دانشگاه، چاپ اول، 1379، قم

 

- سبزواری، روضةالانوار عباسی، گردآورنده اسماعیل چنگیزی، نشر میراث مکتوب، 1377

 

- هاشم آقاجری، کنش دین و دولت در عهد صفوی، انتشارات باز، چاپ اول، 1380

 

- حسن مشحون، تاریخ موسیقی ایران، نشر فرهنگ نشر نو، چاپ اول، 1380

 

- ميشل فوكو، مراقبت و تنبیه، ترجمه افشین جهاندیده / نیکو سرخوش، نشر نی، 1378

 

- داود فیرحی، قدرت، دانش و مشروعیت در اسلام؛ دوره میانی، نشر نی، چاپ دوم، 1381

 

- قدرت، دانش، مشروعیت و گفتمان، ر.ک: هیوبرت دریفوس / پل رابینو، میشل فوکو؛ فراسوی ساخت¬گرایی و هرمنوتیک، ترجمه حسین بشیریه، نشر نی، چاپ سوم، 1382

 

- عبداله مستوفی، شرح زندگانی من، جلد اول، انتشارات گوتنبرگ

 

- ملا حسین کاشفی، روضة‌الشهدا

 

- فرهنگ رجایی، گنج سوخته، انتشارات احیا، 1372

 

- فرید اسدی دهدزی، از بدیهه‌گرایی تا ردیف‌خوانی، مقام موسیقی، شماره 37 

 

- موسی غنی‌نژاد،ما و غرب، «مقاله نقدی بر غرب‌گرایی و غرب‌ستیزی ایرانیان»، انتشارات حسینیه ارشاد، چاپ اول، بهار 1376

 

- آلفرد ژان-باتیست لومر،آوازها و تصنیف‌های ایرانی، تنظیم برای پیانو، گردآوری و اجرا: منوچهر صهبایی، انتشارات ماهور، 1384

 

- محمدرضا درویشی، نگاه به غرب، انتشارات ماهور، چاپ اول، 1376

 

- داریوش پیرنیاکان، نقد ردیف علی‌اکبر شهنازی:
http://www.harmonytalk.com/id/610

 

- فرید دهدزی،«شهنازی تا شهناز»؛ سیری در کثرت‌گرایی مکاتب تار نوازی، مقام موسیقي، شماره 37

 

- دوست‌علی‌خان معیرالممالک، یادداشت‌هایی از زندگي خصوصی ناصرالدین شاه، تهران، بی‌تا و بی‌نا.

 

- موسی معروفی،ردیف موسیقی ایران، انتشارات ماهور

 

- روح‌اله خالقی، سرگذشت موسیقی، جلد اول، انتشارات ماهور

 

 - حسین‌علی ملاح، شرح زندگانی استاد غلامحسین درویش، انتشارات هنر و فرهنگ، 1369

 

- ساز و سخن، انتشارات چهارباغ، چاپ اول، 1374

 

هنر مفهومی

هنر: 
هنر مفهومی
نویسنده: 
شهریار سیروس

«هنر مفهومی»   شاید برای عامه‌ی مردم نامفهوم‌ترین شاخه‌ی هنر محسوب می‌شود. به عبارت دیگر اکثر مردم در مواجهه با «هنر مفهومی» با این سوال ما را خطاب می‌کنند که:«یعنی چه می‌خواهد بگوید؟» و بعد بلافاصله، اظهار نظر دومی متعاقب نظر اول طرح می‌شود: «من هم که می‌توانم چنین کاری را انجام دهم.» یا حتی :«یک بچه هم می‌توانست چنین کارهایی بکند» و در نهایت: «آخرش با این مواد و مصالح چه می‌کنند؟ یعنی جمعش می‌کنند و تمام؟!»

 

«هنر مفهومی»  شاید برای عامه‌ی مردم نامفهوم‌ترین شاخه‌ی هنر محسوب می‌شود. به عبارت دیگر اکثر مردم در مواجهه با «هنر مفهومی» با این سوال ما را خطاب می‌کنند که:«یعنی چه می‌خواهد بگوید؟» و بعد بلافاصله، اظهار نظر دومی متعاقب نظر اول طرح می‌شود: «من هم که می‌توانم چنین کاری را انجام دهم.» یا حتی :«یک بچه هم می‌توانست چنین کارهایی بکند» و در نهایت: «آخرش با این مواد و مصالح چه می‌کنند؟ یعنی جمعش می‌کنند و تمام؟!»